Bão số 10 và bão số 11: thiệt hại và ảnh hưởng đến giáo dục

I. Bão lũ: đặc điểm, tác hại và thách thức đối với giáo dục

1. Đặc điểm bão lũ ở Việt Nam

• Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của gió mùa, bão và không khí ẩm từ biển Đông.

• Bão thường xuất hiện vào mùa mưa — từ khoảng tháng 6 đến tháng 11 — với cường độ, đường đi và thời gian bão có thể biến đổi khó lường.

• Ngoài tác động gió mạnh, sóng biển và nước biển dâng, bão thường để lại các hậu quả như mưa lớn kéo dài, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất — đặc biệt ở vùng miền núi, ven sông và vùng thấp trũng.

• Về mặt thời gian, bão thường tạo ra hiện tượng “bão chồng bão”, hoặc bão + hoàn lưu mưa lớn kéo dài, làm tăng thêm rủi ro mưa lũ nghiêm trọng.

2. Tác hại đối với giáo dục

Bão lũ ảnh hưởng đến giáo dục theo nhiều “mặt” như:

• Cơ sở vật chất bị hư hỏng: lớp học, mái nhà, tường, sân trường, thiết bị dạy học, phòng máy tính, thư viện, phòng thí nghiệm … có thể bị tốc mái, ngập nước, bị đổ vỡ, sập.

• Gián đoạn hoạt động dạy — học: học sinh, giáo viên khó tiếp cận trường do đường ngập, hư hỏng giao thông; nhiều trường phải cho nghỉ học để đảm bảo an toàn.

• An toàn học sinh — giáo viên: nguy cơ đe dọa tính mạng khi học sinh, giáo viên di chuyển trong điều kiện mưa lũ; có thể xảy ra tai nạn, lũ quét, sạt lở.

• Thiệt hại thiết bị, sách, tài liệu giáo dục: tài liệu, thiết bị điện tử, máy tính, thư viện có thể bị hỏng do ngập nước.

• Tâm lý và gián đoạn học tập: học sinh bị chấn động tâm lý, mất tài liệu, thời gian học bù, ảnh hưởng tinh thần và chất lượng học tập.

• Khó khăn phục hồi: sau khi nước rút, công tác vệ sinh, sửa chữa, làm sạch, khử khuẩn tốn thời gian và nguồn lực lớn — nếu trường chưa được chuẩn bị tốt, việc quay lại lớp có thể trễ.

Với những đặc điểm ấy, khi xảy ra bão lũ, ngành giáo dục buộc phải có các phản ứng linh hoạt, kịp thời để giảm thiểu rủi ro và tổn thất.

II. Bão số 10 và bão số 11: thiệt hại và ảnh hưởng đến giáo dục

Trước hết cần nhắc: trong năm 2025, bão số 10 (còn biết với tên Ragasa / Bualoi tùy nguồn) và bão số 11 (Matmo) là hai cơn bão liên tiếp, với hoàn lưu mưa lớn kéo dài sau bão, làm ảnh hưởng rất đáng kể đến miền Trung, miền Bắc, và các địa phương khác.

Dưới đây là tổng hợp những thông tin công khai về thiệt hại đối với giáo dục và ảnh hưởng các hoạt động dạy – học:

1. Bão số 10

• Theo báo cáo của Bộ Giáo dục & Đào tạo, bão số 10 ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiều cơ sở giáo dục.

• Một số con số cụ thể:

  “Thừa Thiên Huế có 134 trường bị ảnh hưởng, thiệt hại khoảng 1,1 tỷ đồng; nhiều trường vùng thấp phải tạm đóng cửa.” vietnam.vn
  “Hà Tĩnh: 412 cơ sở giáo dục bị ảnh hưởng, tổng thiệt hại khoảng 428,95 tỷ đồng.” vietnam.vn
  “Nghệ An: 483 cơ sở bị ảnh hưởng, thiệt hại gần 300 tỷ đồng.” vietnam.vn

• Ở nhiều địa phương từ Huế trở ra, mưa lớn – lũ – ngập úng đã gây thiệt hại cho các trường học, trường vùng thấp, vùng ven sông chịu ảnh hưởng nặng. 

• Nhiều nơi phải cho học sinh nghỉ học hoặc điều chỉnh kế hoạch dạy học để bảo đảm an toàn.

• Bão số 10 cũng để lại hậu quả kéo dài, ảnh hưởng đến việc tổ chức bù chương trình, dọn dẹp, sửa chữa cơ sở vật chất, vệ sinh trường lớp khi nước rút. 

2. Bão số 11 (Matmo)

• Bão số 11, mặc dù là bão tiếp theo, khi kết hợp với hoàn lưu mưa lớn, tiếp tục gây áp lực lớn lên các vùng đã chịu thiệt hại từ bão số 10. 

• Ở Hà Nội, Sở GD&ĐT đã gửi thông báo hỏa tốc, đề nghị các trường theo dõi chặt diễn biến mưa, chủ động điều chỉnh kế hoạch dạy học để đảm bảo an toàn học sinh. 

• Nhiều trường ở Hà Nội đã chuyển sang hình thức dạy học trực tuyến trong các ngày chịu ảnh hưởng bão số 11. 

• Có ý kiến phản hồi cho rằng trong bão số 10, một số địa phương, đặc biệt ở Hà Nội, phản ứng chậm trong việc quyết định cho học sinh nghỉ học. 

• Trong bão số 11, các địa phương được yêu cầu nghiêm túc kiểm tra hệ thống thoát nước, sân trường, khu bán trú, phòng học, chuẩn bị các phương án ứng phó, để hạn chế ngập úng, sự cố khi mưa to. 

• Các hoạt động khắc phục từ bão số 10 — như sửa chữa trường lớp, vệ sinh, khử khuẩn — được đẩy nhanh để trường học có thể sớm ổn định hoạt động nếu điều kiện cho phép. 

III. Phản ứng của Bộ Giáo dục & Đào tạo — điểm mạnh và điểm cần cải thiện

1. Các biện pháp và chỉ đạo

Bộ GD&ĐT đã và đang thực hiện một số biện pháp chủ động để ứng phó, giảm thiệt hại, hỗ trợ địa phương:

• Công điện khẩn và chỉ đạo gửi các sở GD&ĐT: Bộ đã ban hành các công điện khẩn gửi các tỉnh, thành phố từ Huế trở ra để khắc phục hậu quả bão số 10 và chủ động ứng phó bão số 11.

• Tổ trực 24/7 và nhóm thông tin chia sẻ: Bộ thành lập nhóm thông tin trực tuyến với đại diện các sở giáo dục để cập nhật, trao đổi tình hình thiệt hại, phương án xử lý, hỗ trợ lẫn nhau.

• Khuyến nghị, hướng dẫn các trường, sở địa phương:

  1. Theo dõi chặt diễn biến bão, mưa lũ để kịp thời điều chỉnh kế hoạch dạy học. 

  2. Rà soát, kiểm tra cơ sở vật chất: hệ thống thoát nước, mái nhà, khu sân trường, phòng học, nhà ăn, khu bán trú để kịp ứng phó khi mưa lũ. 

  3. Huy động cán bộ, giáo viên, đoàn thể địa phương để vệ sinh, khử khuẩn trường lớp, dọn dẹp khi nước rút để sớm đón học sinh quay lại lớp. 

  4. Chủ động cho học sinh nghỉ học hoặc chuyển sang hình thức học trực tuyến nếu cần để đảm bảo an toàn.

  5. Hưởng ứng hỗ trợ, vận động nguồn lực trong ngành giáo dục: Bộ GD&ĐT cùng Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã triển khai ủng hộ đồng bào các địa phương bị ảnh hưởng bão số 10. 

2. Ưu điểm trong phản ứng

• Nhanh chóng ban hành chỉ đạo: Bộ đưa ra công điện, truyền thông chỉ đạo từ sớm để địa phương chủ động ứng phó.

• Chuyển đổi phương thức dạy học linh hoạt: khi cần thiết, các trường được phép chuyển sang dạy trực tuyến, hoãn lịch học để bảo đảm an toàn.

• Hỗ trợ khắc phục hậu quả: bên cạnh yêu cầu sửa chữa, vệ sinh trường lớp, Bộ còn huy động nội lực ngành giáo dục để hỗ trợ địa phương.

• Tăng cường liên kết và chia sẻ thông tin: nhóm thông tin trực tuyến giữa Bộ và các sở GD giúp cập nhật nhanh thiệt hại, phối hợp hỗ trợ.

3. Hạn chế, bất cập và bài học kinh nghiệm

• Phản ứng chậm ở một số địa phương: có phản ánh rằng Sở GD&ĐT Hà Nội trong bão số 10 chưa quyết định cho học sinh nghỉ học sớm, dẫn đến việc học sinh phải tự di chuyển trong mưa lớn. 

• Khó khăn trong triển khai đồng bộ: các tỉnh, sở, trường có mức độ ứng phó khác nhau, tùy điều kiện cơ sở vật chất, ngân sách và năng lực.

• Thiếu nguồn lực dự phòng: nhiều trường, đặc biệt vùng xa, vùng khó khăn, thiếu nguồn lực để nhanh chóng khắc phục sau khi lũ đi qua.

• Bù chương trình và tổ chức học bổ sung: việc mất ngày học, phải dồn lịch, sắp xếp bù kiến thức cho học sinh là thách thức lớn.

• Chuẩn bị phòng chống thiên tai trong giáo dục: cần có kế hoạch phòng chống thiên tai bài bản hơn, đầu tư cơ sở vật chất chịu được mưa bão, nâng cao năng lực ứng phó khẩn cấp cho các trường.

IV. Kết luận và gợi ý cải thiện

Bão số 10 và bão số 11 đặt ra thách thức lớn đối với ngành giáo dục Việt Nam trong việc vừa bảo đảm an toàn con người, vừa duy trì hoạt động dạy học. Bộ GD&ĐT đã có nhiều chỉ đạo và biện pháp linh hoạt, kịp thời, giúp giảm thiệt hại và hỗ trợ các địa phương khắc phục hậu quả.

Tuy nhiên, để ứng phó tốt hơn trong tương lai, ngành giáo dục cần:

1. Xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai dài hạn cho trường học, bao gồm nâng cấp cơ sở vật chất, hệ thống thoát nước, mái che, vật liệu chống ngấm, chống sạt lở.

2. Dự trữ nguồn lực và vật tư ứng cứu khẩn cấp (vật liệu sửa chữa, dụng cụ vệ sinh, máy bơm, máy phát điện dự phòng) cho các vùng dễ bị ảnh hưởng.

3. Tập huấn kỹ năng ứng phó khẩn cấp cho giáo viên, nhân viên trường về cách ứng xử khi mưa bão, đảm bảo an toàn học sinh, sơ tán, bảo quản tài sản.

4. Củng cố hạ tầng công nghệ để việc chuyển đổi sang học online, học hỗn hợp được thực hiện mượt mà khi cần.

5. Phối hợp liên ngành (giao thông, thủy lợi, quản lý đô thị, địa phương) để đảm bảo hệ thống thoát nước, an toàn giao thông, không để học sinh bị mắc kẹt do đường ngập.

6. Đánh giá rủi ro từng địa phương để có biện pháp ứng phó phù hợp, không mang “một công thức chung” cho mọi vùng miền.